Małgorzata Liśkiewicz

Orawska droga do niepodległej Polski miała wyjątkowy przebieg, ale jej historia jest praktycznie nieznana. Już 3 listopada 1918 r. mieszkańcy Orawy samorzutnie rozbroili węgierskich żandarmów, a 5 listopada 1918 r. w Jabłonce zawiązali Polską Radę Narodową, która w ich imieniu ogłosiła przyłączenie regionu do niepodległej Polski i objęła tymczasową administrację. Unikatowość tej decyzji podkreśla to, że do tamtej chwili Orawa pozostawała odcięta od pozostałych polskich terenów szczelną granicą Królestwa Węgier, a górale byli poddawani słowakizacji i madziaryzacji. Mimo to oddolnie opowiedzieli się za Polską.

6 listopada 1918 r. na wezwanie Polskiej Rady Narodowej na Orawę wkroczyły entuzjastycznie witane polskie oddziały. Splot militarnych okoliczności i decyzji politycznych spowodował wycofanie wojsk polskich w styczniu 1919 r. Na ich miejsce wkroczyło wojsko czechosłowackie, którego okupacja dała się mieszkańcom mocno we znaki. Górale stawiali opór, szukali pomocy u władz polskich, a gazdom Piotrowi Borowemu i Wojciechowi Halczynowi udało się nawet uzyskać audiencję u prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona podczas konferencji pokojowej w Wersalu 10 kwietnia 1919r.. Z inicjatywy poety Podhala, Kazimierza Przerwy – Tetmajera, powstał Komitet Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala.

W całej Polsce odbywały się wiece żądające przyłączenia Kresów Południowych do Polski, organizowano zbiórki, odczyty. Planowano plebiscyt, który jednak nie doszedł do skutku. Granicę wyznaczyła 28 lipca 1920 r. odgórna decyzja Rady Ambasadorów, podjęta w czasie skrajnego zagrożenia niepodległości Polski przez atak Rosji Sowieckiej. Poprowadzono ją niekorzystnie dla Polski, podzielono nawet jeden zwarty organizm wiejski – Lipnicę Wielką. Nieznacznie korygowano ją, a ostatecznie przebieg granicy południowej ustalono w 1924 r.

W zamian za górną część Lipnicy (wraz z przynależnym jej szczytem Babiej Góry), Polska musiała oddać dwie wsie sąsiadujące z Chochołowem: Suchą Górę i Głodówkę.