Bohaterem naszego artykułu będzie Bronisław Piłsudski (1866 – 1918), starszy o rok brat Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wybitny etnolog, badacz kultur i języków Dalekiego Wschodu, znany za granicą, a nieznany w ojczystym kraju, choć jest zasłużony także dla polskiej etnografii jako badacz ludów Podhala, Spisza i Orawy.

To postać niezłomnego człowieka zawsze stającego po stronie słabszych. Wielki etnograf-samouk, zesłaniec na katorgę (zesłany na 15 lat na wyspę śmierci Sachalin), który badał mniejszości etniczne Sachalinu i Hokkaido. Zachował i uratował w swoich pracach naukowych ginący język Oroków, Niwchów a przede wszystkim Ajnów. Nazywany „Królem Ajnów”. Wielki patriota, postać dialogu polsko-litewskiego, mediator polityczny we Francji i Szwajcarii, aktywnie działający wśród Polaków na uchodźctwie (przed I wojną przed odzyskaniem wolności przez Polskę). Przypominamy w filmie dzieło Polaka, jednego z wielkich XX-wiecznych humanistów i badaczy Azji.

Relacja Eugeniusza Sterculi o pobycie Bronisława Piłsudskiego na Orawie

„Literatura Ludowa”, nr 4-5, 1999

JERZY R. ROSZKOWSKI

1. O bohaterze listu, autorze i adresacie oraz okolicznościach towarzyszących korespondencji

W zbiorach archiwalnych Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, w kolekcji zawierającej pisma adresowe do Juliusza Zborowskiego, znajduje się krótki list od Eugeniusza Sterculi, dotyczący wizyty Bronisława Piłsudskiego¹ w Jabłonce i Podwilku na Orawie².

Sylwetka oraz dorobek życiowy osoby, o której jest przede wszystkim mowa w tej relacji – czyli Bronisława Piłsudskiego, są już dosyć szeroko omówione w literaturze polskiej³, a także prezentowane w niniejszym zeszycie „Literatury Ludowej”. Tutaj warto jednak wspomnieć o mniej znanych przejawach jego działalności, które dotyczyły Podhala, Spisza i Orawy. Otóż, po przybyciu do Galicji⁴, od 1911 do 1914 r. związany był Piłsudski przede wszystkim z Zakopanem, gdzie pracował naukowo i społecznie, m. in. na rzecz „budzenia” świadomości narodowej wśród polskich górali na Spiszu, Orawie i ziemi czadeckiej, a więc na terenach należących wówczas do Królestwa Węgierskiego.

W swych ówczesnych inicjatywach, takich jak: Sekcja Ludoznawcza Towarzystwa Tatrzańskiego, „Rocznik Podhalański”, a także reorganizacja Muzeum Tatrzańskiego, Piłsudski dostrzegał problem „zatatrzańskich rodaków” i podkreślał konieczność „patriotycznej pracy zachowania ich dla Polski”. Postulował również by zostały rozpoczęte „systematyczne badania krajoznawcze i etnograficzne, nie tylko na dzisiejszym tzw. Podhalu, lecz i na Spiszu i Orawie”⁵.

Znając stanowisko Piłsudskiego, a także biorąc pod uwagę przedstawione w relacji fakty, można przyjąć, że jego wyjazd do Podwilka i Jabłonki, miał nie tylko cel naukowo-poznawczy, ale również przyświecała mu chęć nawiązanie kontaktów z orawskimi działaczami⁶,którzy już od kilku lat zajmowali się krzewieniem polskiej świadomości narodowej wśród tamtejszych górali, a także czynili starania o oficjalne uznanie przez Budapeszt istnienia ludności polskiej na Górnych Węgrzech.

Autor listu – Eugeniusz Stercula⁷ urodził się w Podwilku, ok. 1880 r., a zmarł 15 czerwca 1939r., w Szaszvár na Węgrzech⁸. Pochodził z zamożnej rodziny góralskiej, która doceniała znaczenie wykształcenia, a poza tym stać ją było by syn nie tylko ukończył węgierskie gimnazjum w Trzcianie ⁹, ale również studia farmaceutyczne¹⁰. Był on w Jabłonce właścicielem apteki „Pod Zbawicielem”, gdzie też założył małą bibliotekę, z polskimi książkami i czasopismami.

Stercula – który nie uczęszczał do polskiej szkoły, a język polski znał jedynie w formie gwarowej¹¹, wyniesionej z rodzinnego domu i otoczenia – niezbyt dobrze posługiwał się literacką polszczyzną¹². Stąd też jego list jest miejscami dosyć nieporadny i zawiera wtręty gwarowe. Znacznie lepiej Stercula władał językiem węgierskim. Pisał nawet artykuły do prasy węgierskiej¹³. Wysłał także teksty, na ogół w gwarze orawskiej, do „Gazety Podhalańskiej”¹⁴.

Adresat listu – Juliusz Zborowski¹⁵ był wówczas redaktorem „Gazety Podhalańskiej”, a także przewodniczącym Sekcji Ludoznawczej Towarzystwa Tatrzańskiego. Tę drugą funkcję objął cztery miesiące po śmierci Bronisława Piłsudskiego¹⁶. W tym czasie członkowie reaktywowanej na krótko Sekcji Ludoznawczej podjęli inicjatywę zbierania informacji o działalności B. Piłsudskiego. Wówczas też zwrócił się Zborowski, jako przewodniczący Sekcji, do Eugeniusza Sterculi i innych osób o „notatki z pobytu Piłsudskiego na Orawie”. 27 października 1918 r., otrzymał od Sterculi list, który jest zamieszczony poniżej¹⁷. Dotychczas nie udało się ustalić, czy też inni odpowiedzieli na ten apel. W każdym bądź razie, Zborowski dysponował nie tylko relacją Sterculi, ale również dodatkowymi informacjami o kontaktach Piłsudskiego z Orawą. Były to także wiadomości z „pierwszej ręki”, uzyskane od samego Piłsudskiego, jeszcze za jego życia. Po latach swoją wiedzę na ten temat zawarł w jednym akapicie obszernego artykułu, dotyczącego dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu¹⁸. Fragment ten, który uzupełnia przedstawione przez Sterculę informacje, zamieszczamy po jego liście.

Warto zaznaczyć, że wspomniana wizyta B. Piłsudskiego na Orawie przyniosła korzyści zarówno jemu, jak i gospodarzom. Przede wszystkim dzięki niej mógł on lepiej poznać specyfikę orawskiej wsi. Ponadto, udało mu się namówić Sterculę do prowadzenia badań ludoznawczych i zbierania eksponatów etnograficznych dla Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Natomiast gospodarze – polscy działacze z Orawy, którzy przedstawili Piłsudskiemu swoje problemy, uzyskali od niego pomoc, oczywiście na miarę jego możliwości. W pierwszej kolejności, Piłsudski zadbał oto by dostarczana do Sekcji Ludoznawczej prasa była przekazywana czytelnikom na Orawie.

***

2. Tekst listu Eugeniusza Sterculi do Juliusza Zborowskiego, z 26 października 1918 r.

Kochany Panie!

Zobaczyłem list Pański, w którym się Pan „wywiaduje”¹⁹, że kiedy był u nas pan Piłsudski²⁰, a co tu robił? Ponieważ mam trochę wolnego czasu chciałbym Panu o tem coś napisać – niestety tylko z pamięci muszę i to bardzo mało.

Pan Piłsudski przyjechał na Orawę albo w „decembrze”²¹r. 1913, albo też w styczniu r. 1914²², z panią Giżycką²³ z Zakopanego. Nie wiem jakim sposobem przyjechali, ale przyszli prędzej do Podwilka, tam odwiedzili Matonoga²⁴, a pani Giżycka została u państwa Divékych²⁵. Piłsudski przyszedł do nas²⁶ sam, jakoś po obiedzie. Potem u nas nocował, a w drugi dzień wyjechał saniami stąd do Cz.[arnego] Dunajca, nie mogąc się p. Giżyckiej doczekać, która po wyjeździe jego później nadeszła z Podwilka.

Przez ten czas rozmawialiśmy dużo o etnografii naszych górali – on „poprzezierał” moje zbiory²⁷, był bardzo zachwycony. Poszliśmy do jednego gazdy w sąsiedztwie, zaglądał do „świetnicy”²⁸, do komory²⁹, do komnaty³⁰, oglądał całą budowę domu, potem sprzęta gazdowskie. Namawiał mnie bardzo do dalszych badań, do „zbiorów”³¹ i prosił żebym napisał jaki artykuł do rocznika³² . Tylko raz pisał do mnie kartkę. Gdy tu był oddał mi dwie książki: monografię Cz.[arnego] Dunajca³³ i o Hucułach³⁴. Te książki do „dziśka” są u mnie. Przydało by się to posłać do Muzeum Chałbińskiego³⁵, zda się mi, że pochodzą one stąd. Mam jednak zamiar kilka innych „rzecz” także odesłać do tegoż Muzeum, więc czekam tylko wolnego czasu, żeby to poukładać, opakować.

Czy Pan dostał moją kartkę już stąd, z Jabłonki?

Muszę kończyć – o innych sprawach później.

Z Bogiem

E. Stercula³⁶

***

3. Informacje rozszerzające relację Sterculi, zebrane przez Juliusza Zborowskiego

Po powrocie ze Szwajcarii Piłsudski, w towarzystwie Bronisławy Giżyckiej, przybywa w grudniu 1913 r. jeszcze raz na Orawę³⁷. Poznał wtedy i odwiedził niemal wszystkich miejscowych pionierów sprawy polskiej na Węgrzech: Aleksandra Matonoga z Podwilka, aptekarza Sterculę z Jabłonki, młodego teologa³⁸ Antoniego Sikorę, dyrektora banku Piekarczyka ³⁹, proboszcza z Orawki ks. Marcina Jabłońskiego, historyka kościoła w tej wsi, i innych działaczy. Dłużej bawił u Sterculi, który fotografując posiadał mnóstwo zdjęć typów ludowych i strojów. Dawał mu Piłsudski wskazówki, jak wartość tego zbioru powiększyć, zachęcał do zbierania okazów dla Muzeum Tatrzańskiego i do badań etnograficznych, przy czym podsunął kilka tematów do wyboru. Do pisania namawiał też Sikorę. Nie minęła bez echa ta wyprawa[…]⁴⁰.

JERZY M. ROSZKOWSKI

EUGENIUSZ STERCULAʼS ACCOUNT OF BRONISLAW PIŁSUDSKIʼS STAY IN ORAWA

SUMMERY

Between 1911 and 1914 Bronislaw Piłsudski developed a keen interest in cultural res arch in the ethnically Polish regions of Upper Orawa as well as the northern and central Spi (within the boundaries of the Kingdom of Hungary at the time). Simultaneously he also bec me involved in a newly launched large-scale campaign for instilling in the local highlanders national sense of belonging. Sterculaʼs letter provides information on one of B. Piłsudski stays in Orawa region. In late 1913 Piłsudski visited a few Orawa villages, including Podwilk and Jabłonka, where he conducted ethnographic research and met some of the local Polish community leaders, notably Eugeniusz Stercula and Aleksander Matonog. For both partie the guest and the hosts alike, the visit proved beneficial in more than one way. Piłsudski lea ned more about the peculiarity of the Orawa folk culture, and succeded in persuading Stercula to engage in enthograhic pursuits as well as to collect artefacts for the Tatra Musuem in Zakopane, whereas the Polish leaders had the chance to present some of their major concerns B. Piłsudski. Within the limits of the possible, the scholar promised to help them resolve the problems that beset the Polish community. One of his first initiatives was to make sure the Polish newspapers and magazines were deliverd to readers in Orawa.

Translated by Wojciech Jajdels

1^ Urodzony w Zułowie na Litwie 2 XI 1866r., zmarł tragicznie w Paryżu 17 V 1918 r., syberyjski zesłaniec (1887-1902), badacz ludów Dalekiego Wschodu, starszy brat Józefa Piłsudskiego.

2^ Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem, zbiory archiwalne (dalej: MT-ZA), sygn.AR/NO/Zb.166, b.pag., rps, list Eugeniusza Sterculi do Juliusza Zborowskiego, Jabłonka 26 X 1918.

3^ Zob. m.in.: W. Armon, [biogram B. Piłsudskiego], „Polski Słownik Biograficzny”, t.26, z.2, Wrocław 1981; A. F. Majewicz, Badacz i przyjaciel sachalińskich tubylców. Naukowa sylwetka Bronisława Piłsudskiego, „Literatura Ludowa”, 1988: 4-6, A. Kuczyński, Bronisława Piłsudskiego droga do etnografii, „Lud”, 1991: 74,; A. Kuczyński, Z. Wójcik, Bronisław Piłsudski. Bibliograficzny szkic do portretu katorżnika i etnografa, „Niepodległość”, 1993: 26; W. M. Łatyszew, Naukowy spadek Bronisława Piłsudskiego w muzeach i archiwach Rosji, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, pod red. A. Kuczyńskiego, Wrocław 1998; J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu: Sekcja Ludoznawcza Towarzystwa Tatrzańskiego (1911-1919), „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, 1976: .6

4^ W 1906 r.

5^ Cyt. za: J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa…, op.cit., s.61-62.

6^ Tj. przede wszystkim z Eugeniuszem Sterculą, z Jabłonki i Aleksandrem Matonogiem z Podwilka. Działacze ci, wraz Adorjánem Divékym rozpoczęli w 1909 r. akcję, której celem było uzyskanie przez polskich górali ze Spisza i Orawy tych samych praw z jakich korzystały do tej pory inne mniejszości narodowe na terenie Węgier, czyli przede wszystkim wprowadzenia, tam gdzie ludność polska mieszkała w zwartym zasiedleniu, polskiego języka w kościele, szkołach wyznaniowych, gminnych i prywatnych oraz w urzędach stopnia podstawowego. Pierwszym sukcesem w ich akcji było uwzględnienie podczas spisu statystycznego w 1910 r., po raz pierwszy od 30 lat, ludności polskiej na Górnych Węgrzech. Aczkolwiek udało się to przeprowadzić tylko jednym powiecie orawskim, a mianowicie – trzciańskim, rezultat okazał się niezwykle wymowny; w 14 polskich wsiach tam położonych, niemal wszyscy mieszkańcy – gdyż 96,8% ogółu, tj. prawie 16 tysięcy osób – podali się za Polaków, resztę stanowili Węgrzy, Żydzi i Słowacy. Zob. J. M. Roszkowski, Rola Adorjána Divékyego w polskiej akcji „budzicielskiej” na Górnych Węgrzech 1910 – 1920, „Rocznik Orawski”, 1998: 2, s. 42.

7^ Sam uważał, że jego nazwisko powinno brzmieć: „Stercuła” i taką właśnie wersję umieścił na swoim papierze listowym (przed r. 1914), gdzie znajdował się następujący nadruk: „Eugeniusz Stercuła. Jabłonka (Árva m. – Węgry)”.

8^ MZ-ZA, sygn. Zb.-B/P-St, k.142; Z. Radwańska-Paryska, Orawskie ziołolecznictwo ludowe a oficjalna fitoterapia (Na tle artykułu Eugeniusza Sterculi), „Rocznik Podhalański”, 1994: 6, s.151.

9^ Węg. – Trsztenai, słow. – Trstená

10^ Najprawdopodobniej w Budapeszcie.

11^ Z nowszych prac o gwarze orawskiej wymienić należy: A. Zaręba, O polskich gwarach na Orawie, „Rocznik Podhalański”, t.5, 1992, s.147-165.

12^ Chociaż się w niej doskonalił, czytając polskie książki i prasę.

13^ Publikowanych głównie w latach 1913-1914, w takich czasopismach jak: „Árvamegyei Hirlap”, Szepesi Lapok”, „Szepesi Hírnök”„Északmagyarország”, „Budapesti Hirlap”, „Pesti Hirlap”, Alkotmány”, Magyar Hirlap” i „Magyar Figyelő”. Poruszał w nich kwestie polskiego pochodzenia górali na Orawie i Spiszu, zapobieganiu ich słowakizacji oraz przyjaźni polsko-węgierskiej. MT-ZA, Korespondencja do Juliusza Zborowskiego, sygn.AR/NO/Zb.166, b.pag., rps, wykaz węgierskich artykułów E. Sterculi, Jabłonka 22 XI 1922.

14^ Podpisywał je nie tylko nazwiskiem, ale także: „Brat wasz”, „Młotek”, „Orawski”, „Polok z Węgier”, „Przytomny” i „Wasz” oraz inicjałami „E.S”.

15^ J. Zborowski urodził się 8 kwietnia 1888 r. we Lwowie, zmarł 15 czerwca 1965 r. w Zakopanem. W latach 1906-1908 studiował językoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia na tym kierunku kontynuował jeszcze dwa lata na uniwersytecie w Lipsku. Od 1913 do połowy 1919 r. pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Nowym Targu. W latach 1918-1920 był redaktorem „Gazety Podhalańskiej”, powołanej przede wszystkim do szerzenia polskości wśród górali zza południowej granicy. Ponadto, w latach 1919-1920 kierował Biurem Prasowym, które funkcjonowało w ramach Głównego Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego w Nowym Targu. Biuro to zajmowało się koordynowaniem, a także bezpośrednim prowadzeniem agitacji plebiscytowej na terenach objętych głosowaniem. W ramach tej działalności Zborowski m.in. założył i wydał specjalne pismo propagandowe: „Nowiny Spisko-Orawskie”. Z początkiem 1922 r. został kustoszem działu etnograficznego Muzeum Tatrzańskiego, a następnie, aż do śmierci, dyrektorem tej placówki. Szerzej zob.: J. M. Roszkowski, Udział Juliusza Zborowskiego w akcji spisko-orawskiej 1913 – 1920, „Rocznik Podhalański”, 1997: 7, s. 315-337.

16^ 11 września 1918 r. MT-ZA, AR/163, k.45-47, Księga Protokołów Sekcji Ludoznawczej TT, Protokół z Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia, Zakopane 11 IX 1918.

17^ Tamże, k.52, Protokół z Posiedzenia Zarządu Sekcji Ludoznawczej TT, Zakopane 23 II 1919.

18^ J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa…, op.cit.

19^ Uwaga: słowa gwarowe i obcego pochodzenia pisane są przez wydawcę w cudzysłowie.

20^ Bronisław (Ginet) Piłsudski. Zob. wyżej przyp.1.

21^ Czyli w grudniu.

22^ Najprawdopodobniej była to jednak pierwsza połowa grudnia 1913, a może nawet listopad, gdyż już 18 grudnia B. Piłsudski pisał z Krakowa do Stefana Rudzkiego, że dostarczaną przez Polskie Towarzystwo Emigracyjne prasę powinno się „posyłać do Jabłonki, do biblioteki, dla Polaków na Orawie, p. Sterculi” (MT-ZA, sygn.AR/164, k.71, rps, list B. Piłsudskiego do Stefana Rudzkiego, Kraków 18 XII 1913). Należy przypuszczać, że decyzja ta była następstwem wspomnianej wizyty w Jabłonce. Za grudniem, jako tym miesiącem, w którym Piłsudski odwiedził Orawę, opowiada się również: J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa…, op.cit., s.45.

23^ Bronisława Giżycka (z Jankiewiczów), urodzona ok. 1867, zmarła w Zakopanem 16 VIII 1921 r. Żona podolskiego ziemianina. Około 1911 r. zamieszkała na stałe w Zakopanem. Miłośniczka kultury góralskiej i kolekcjonerka. W latach 1913-1914 najbliższa współpracowniczka B. Piłsudskiego w Sekcji Ludoznawczej TT. MT-ZA, AR/164, listy B. Giżyckiej do B. Piłsudskiego i S. Rudzkiego oraz listy B. Piłsudskiego do B. Giżyckiej z lat 1913-1914.

24^ Aleksander Matonog, urodzony w Podwilku ok. 1886 r., zmarł 6 kwietnia 1918 r. Był pierwszym przedstawicielem inteligencji orawskiej, głoszącym potrzebę przeciwstawienia się postępującemu procesowi słowakizacji polskich górali na Spiszu i Orawie. W tym celu nawiązał kontakt z galicyjskimi działaczami: J. Teisseyrem z Krakowa, Janem Bednarskim, Janem T. Dziedzicem i Tomaszem Bułą z Nowego Targu., a także Eugeniuszem Sterculą, Ferdynandem Machayem i Adorjánem Divékym z Orawy. Stercula tak o nim napisał: „on był między nami pierwszym apostołem. On był pierwszym, co spotkał się z Panem Teisseyrem i później chodził z nim do Zakopanego, do Zamoyskich. On był pierwszy, co był u P. Bednarskiego, potem później przyprowadził do nas P. Bednarskiego. Dziedzica i Bułę. Więc on był przy narodzeniu naszej sprawy pierwszym i został przy niej do śmierci. On napisał w naszej sprawie pierwszy artykuł do czasopisma „Árva”, które wychodziło kilka lat w Trzcianie. On się już wtedy domagał, żeby przy spisach statystycznych naszych ludzi [tj. polskich górali na Górnych Węgrzech] za Polaków zapisowano”. MT-ZA, sygn.AR/NO/Zb.166, b.pag., rps, list Eugeniusza Sterculi do Juliusza Zborowskiego, Jabłonka 6 IV 1918.

25^ Divékyʼowie – szlachta węgierska o średniowiecznym rodowodzie, skoligaceni z polskimi rodzinami Wilczków i Dziurczaków, mieszkali w Podwilku już od końca XVIII w. Ówczesnym dziedzicem Podwilka był Gyula (Juliusz) Divéky, a jego żoną Anna (z Sontaghów). G. Divéky założył w Podwilku pocztę. Miał on trzech synów: Edmunda, Adorjána oraz Zoltana (zmarł w wieku 2 lat).

26^ Tj. do domu Sterculi w Jabłonce, gdzie się też znajdowała apteka „Pod Zbawicielem”. W tym samym miejscu zbudowano budynek, który mieści obecną aptekę, o identycznej nazwie.

27^ Przede wszystkim były to wykonane przez Sterculę fotografie, przedstawiające różne obiekty kultury ludowej Górnej Orawy, a także, być może, jakieś „zabytki etnograficzne”.

28^ Świetnica – tak określano w północno-wschodniej części Górnej Orawy (np. w Podwilku, Jabłonce i Chyżnem) najbardziej reprezentacyjną część domu, izbę gościnną, czyli świetlicę, która na Podhalu zwana była „białą izbą”.

29^ Komora – spiżarnia.

30^ Komnata – sypialnia. Za powyższe informacje, dotyczące lokalizacji domu E. Sterculi i nazw poszczególnych pomieszczeń, dziękuję Panu Emilowi Kowalczykowi, Zob. również B. Dembowski, Spis wyrazów i wyrażeń używanych na Podhalu. Przez…, Kraków 1889, s.5 i 30.

31^ Gromadzenie zabytków kultury ludowej Orawy.

32^ Do „Rocznika Podhalańskiego”. Należy dodać, że Stercula przysłał na propozycję Piłsudskiego i nadesłał dwa artykuły: Zioła lecznicze używane przez lud w Jabłonce (1913) i Potrawy ludności góralskiej w Jabłonce, wraz z 22 własnymi rysunkami (1914). Ani pierwszy, ani drugi nie znalazły się jednak w t. 1 „Rocznika”. Dopiero po 65 latach ukazały się Potrawy ludności (zob. „Rocznik Podhalański”, 1979: 2, s. 191-200), a Zioła lecznicze aż po 81 latach (zob. „Rocznik Podhalański”, 1994: 6, s. 143-148).

33^ J. Kantor, Czarny Dunajec. Monografia etnograficzna przez…, Kraków 1907.

34^ Prawdopodobnie był to jeden z tomów pracy: W. Szuchiewicz, Huculszczyzna, t. 1-4, Lwów 1902-1908.

35^ Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałbińskiego w Zakopanem.

36^ Zob. wyżej przyp.2.

37^ Nie był to bowiem jego pierwszy pobyt na Orawie (JMR).

38^ Alumna seminarium duchowego (JMR).

39^ Jan Piekarczyk, przewodniczący powołanej 5 listopada 1918 r. górno-orawskiej Rady Narodowej, która wystąpiła z apelem o przyłączenie Górnej Orawy do Polski. Za swoją propolską postawę, J Piekarczyk i jego syn Eugeniusz byli represjonowani przez władze czechosłowackie, gdy te, w latach 1919-1920, opanowały całą Orawę (JMR).

40^ J. Zborowski, Z dziejów ludoznawstwa…, op.cit., s.45.